Антонимнер 5 кл

Кичээлдиң этаптары

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөреникчиниң ажыл чорудулгазы

Өөредилгениң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазының (УУД) планнаттынган түңнелдери, принциптери

(1 минута)

Башкының мендилежиг сөстери

 (Слайд 1)

- Эки хүннүң мендизи-биле, уруглар. Бот-боттарывысче көржүпкеш, хүлүмзүржүптээлиңерем. Чүге дизе «хүлүмзүрүг – сагыш-сеткилдиң чырыдыкчызы» дээр ышкажыгай. Ам дараазында аалчыларывысче хая көрүнгеш, хүлүмзүрээн чараш, чаптанчыг шырайларывыс-биле «Экии» деп мендилежиилиңерем.

Эр хейлер, олутарыңарже олургулап алыңар. Силерниң сагыш-сеткилиңер чырыткылыг, өөрүшкүлүг болганынарга өөрүп, бо хүн демниг болгаш найыралдыг ажылдар боор бис деп бүзүрээр-дир мен.

Мени Даваа Софья Марий-ооловна  дээр, мен Ээрбек ортумак школазында тыва дыл, чогаал башкызы бооп  ажылдап турар мен.

 Бис бөгүнгү кичээливис  ажык кичээл болур. Ынчаарга тыва дыл  өске эртемнер-биле база сырый харылзаалыг. Төрээн дылын эчизинге чедир билбес кижиге өске дылдарны өөренири берге апаар, Ынчангаш баштай төрээн дылын эки өөренип алгаш, оон өске дылдарны өөренип алыры  белен болур.  Бистиӊ төрээн дылывыс эӊ-не чараш, кайгамчыктыг дылдарныӊ бирээзи. Ооӊ дугайында дараазында кайгамчыктыг чараш чагыг бар:

Ынчангаш төрээн дылывысты кадагалап, камнап, хүндүлеп  чоруулуӊар.

                      Слайд-биле ажыл.

Өөреникчилдерниң мендилежири

Психологтуг эптежилгениң принциви (принцип психологической комфортности).

УУД: бот тускайлаң (личностный), коммуникативтиг.

Сорулгазы: уругларның аразынга эки күзээшкиннерлиг атмосфераны тургузары.

(4 минута)

1. иезин солуур.

    Оол     ….   солуур.

2. ааның мурнунда …

         …            мурнунда хүндү.

     … сөзүн ижип болбас.

(Слайд 2)

 - Уруглар, бо үлегер домактарда хөй сектер орнунга кандыг сөстер туруп болурул?

- Ук сөстерниң бижиири дөмей-дир бе?

- А уткалары бот-боттарындан кандыг-дыр?

- Бо үлегер домактарның уткаларын кым тайылбырлаптарыл, уруглар?

- Эр хейлер, ынчангаш бис чалгаа чорбайн, кежээ болуп, ада-иелеривис сөс-домаан дыңнап, оларны хүндүлеп, келир үеде оларның соон салгап ада-иевистиң чоргаарланыр төлептиг дээн ажы-төлү болур ужурлуг-дур бис.

- Уруглар, үлегер домактарда адаан шыйган сөстерни кандыг сөстер дээр-дир бис. Ону билип алырда, кроссвордтан тыптаалыңарам, чүү деп сөс үнүп кээр эвес.

Кроссворд.

(Слайд3)

Уруглар, узун дургаар чүү деп сөс чаштып чыдар-дыр?

- Бо хүн чүү деп тема өоренир-дир бис, уруглар?

- Эр хейлер! Шупту кыдырааштарыңар ажыткаш, бо хүнгү ай, хүннү болгаш теманың адын бижип алыңар.

- Кыс иезин солуур,

Оол адазын солуур

Чалгааныӊ- кежээниӊ,

Кочу-хүндү.

Ада- ие,

Ажырып-ижип.

- Кыс, адазын деп сөстер чок.

- Бижиири дөмей эвес.

- Бо сөстер бот-боттарындан удурланышкак уткаларлыг.

Өөреникчилерниң харыылары.

Уруглар кроссворд тып турар.

- Антоним

- Бо хүн «Антоним» деп тема өөренир бис.

Ажыл-чорудулганың принциви (принцип деятельности). УУД: бот-угланыышкынныг (регулятивный).

Ажыл-чорудулганың принциви (принцип деятельности). УУД: бот-угланыышкынныг (регулятивный), чаа билиг алыры (познавательный), чугаалажып билири (коммуникативный) (уругларның эскериичел чоруун, бот чугаазын, сонуургаалчал чоруун сайзырадыр, анализтеп, деңнеп чаңчыгар.

(1 минута)

. (Слайд  3)

- Лексика деп улуг кезээвисти уламчылаар-дыр бис.

- Ынчангаш бис мурнувуска кандыг сорулга салып алыр бис?

- Шын-дыр, кичээлдиң төнчүзүнде бис сөзүглелден антонимнерни тып турар апаар бис. Ол ышкаш сөс курлавырывыс бичии-даа болза делгемчиир.

- Кичээлдиң сорулгазы – кандыг сөстер антоним, синоним болурун эки билип алыр.

(4 минут)

- Уруглар кандыг сөстерни антоним сөстер деп көрдүвүс.

(үлегер домак-биле ажыл)

(Слайд 10)

- Эр хейлер! Удурланышкак уткалыг сөстерни антоним сөстер дээр.

- ам дараазында «Эжин тып» деп оюндан ойнаптаалыӊарам.

(Слайд 11)

- Удурланышкак уткалыг сөстерни антоним сөстер дээр.

Физминутка

(1 минута)

Физминутка.

- Уруглар, шупту туруп келгеш сула шимчээшкиннер кылыр бис.

 Хатчыгаш, хатчыгаш (холдарын өрү көдүрер)

Хаактарны чайга ( холдарын  ийи кыдыынче чаяр)

Ол дег кылдыр бистер ( бүгү  мага-бодун ээлдирер)

Ооргавыс ээлдирээл.

1, 2, 3,4.

Катап катап эглирге,( мага-бодун долгандыр чайдынар)

Кадыывыска ажыктыг.

- Эр хейлер, уруглар. Олуруп алыңар.

Быжыглаашкын

(7 минут)

- Уруглар, ынчаарга биске Ээрбек ортумак школазыныӊ бир өөреникчизинден чагаа келген. Ол  чагааны номчуптар бис бе?

(Слайд ).

Чагаа.

Экии, Каа-Хем ортумак школазыныӊ  5-ки классчылары!

Мен силерже улуг дилеглиг чагаамны бижип олур мен. Меӊээ дузалажып  көрүӊер.

Мээӊ өөредилгем багай. Кыдырааштарым хирлиг, бижиирим чүдек. Кичээлдер соонда бажыӊымче муӊгак чанар мен, чүге дээрге авам мээӊ дневнигим көргеш муӊгараар. Мен бодумну дыка   аас-кежик чок деп санаар-дыр мен.

- Уруглар, бис бо өөреникчиге дузалажыптаалыӊар. Кандыг дуза чедирип болур бис дээрге, карартыр парлаан сөстерни  антоним сөстер-биле солуптар болзувусса, дыка улуг дузаны чедирер-дир бис. Ынчангаш кижи бүрүзү кыдыраажынга дыка дурген чагааныӊ сөзүглелин эде бижиптээлиӊер.

-Эр хейлер! Өөреникчи кижи канчаар өөренир болурул,уруглар?

Домак-биле ажыл.

 «Сонуургакпайлар  делегейинден» медээ.

 Мен бөгүн силерге эртемниӊ аӊгы-аӊгы адырларындан  солун медээ белеткеп  алдым.   Мен силерге ону номчуп бээр мен, а силер кыдырааштарыӊарга антоним сөстерни ушта бижиптерин кызыдар силер. Удурланышкак уткалыг сөстерни дефистеп ушта бижиир силер. ( самбырага бир өөреникчини ажылдадыр).

Делегейде эӊ-не улуг ном Америкада. Ооӊ узуну 3 метр, кылыны- 1 метр. Ол номну ажыдарда тускай электрилиг аппарат хереглеттинип турар.

           А эӊ-не бичии ном - Иван Крыловтуӊ басняларыныӊ чыындызы.  Ук  номну Петербург хоорайга1855 чылда парлап үндүрген. Ооӊ хемчээли- от хавындан каш катап биче болуп турар.

Эӊ-не узун алфавит  Кавказта чурттап чоруур абазтар деп чоннуӊ болуп турар. Ук алфавитте  71 үжүк бар.

Европада эӊ-не кыска алфавиттин эдилекчилери итальяннар болгаш финнер болуп турар.  Ында 21 үжүк кирип турар.

Түӊнелди үндүрери:  Сөзүглелден ,ч үү деп сөстерни ушта бижип алдыӊар?

- Кандыг утканы илередип турар сөстер-дир?

- Бо сөстерни кайы  эртемде  ажыглап турарыл?

Оон аӊгыда антоним сөстер  кайда таваржып турар-дыр?

-Уруглар, ынчаарга   кандыг тʏӊнел ʏндуруп болур-дур бис?

Түӊнел: Антоним сөстерни чугле  тыва дыл кичээлинде эвес, чогаал, сан кичээлдеринде база  хөйү-биле ажыглап турар .

-Оон аӊгыда антоним сөстер кайда таваржып турар-дыр? (кичээлдиӊ эгезинде кайыын тып  турдувус?).

Чугаага антоним сөстерниӊ ужур-дузазы чүдел?

- Эр хейлер,  теманы кончуг эки өөренип алган-дыр силер.

 Өөреникчилерниӊ харыызы.

Өөреникчи кижи эки кызымаккай өөренир, быжыг билигни чедип алыр ужурлуг.

 Улуг- бичии, узун-кыска.

Чʏвениӊ хемчээлин көргʏзʏп турар сөстер.

Сан эртеминде ажыглап турар.

Улегер домактарда, тывызыктарда ( ол дээрге улустуӊ аас чогаалында база таваржып турар).

  Удурланышкак уткалыг сөстер дылды байлак, чечен-мерген болдуруп турар.

Рефлексия

 - Уруглар бо хүн чүү деп тема өөрендивис?

- Антоним деп чүл?

-Уруглар, силер бо кичээлден эки чүнү билип алдыңар?

-Чүнү билбейн бардыңар?

Дараазында кичээл моон-даа солун боор кылдыр катчып алгаш, чүнү канчалзывысса экил?

Кижи бүрүзү  мурнунда саазыннарны долдургаш, бодунга кичээлде ажылдаан демдээн салыр.

Ады, Фамилиязы___________________________

Демдээ: _________

Антоним.

Антонимнер дээрге удурланышкак утканы илередип чоруур сөстер.

Онаалга бээри,

демдек салыры

Бажыңга онаалга тыва улустуң аас чогаалындан

ü  5 антонимнерлиг  үлегер домактар  бижип эккээр , үлегер домактарныӊ утказын  аас-биле тайылбырлаар.